De Naam "Heks" als Geuzennaam

Iedereen zou moeten weten waarom het dragen van de naam "Heks" een teken is van trots, kracht en vrijheid. Ooit werd deze naam gebruikt om vrouwen onterecht te veroordelen en te vervolgen. Maar vandaag de dag kunnen we deze naam terugnemen en erkennen als symbool voor de kennis, kunde en zelfstandigheid die vrouwen door de eeuwen heen hebben gedragen.

Heksen waren genezers, vroedvrouwen en wijze vrouwen die in harmonie met de natuur leefden. Hun kennis van kruiden, maanstanden en heling was een erfenis uit oude tijden – een tijd waarin vrouwen gerespecteerd werden als hoeders van het leven. Hoe kon het dat deze rol, ooit zo gewaardeerd, later zo werd onderdrukt? Om dat te begrijpen, maken we een reis door de tijd. We beginnen bij een wereld waarin mensen nog vrij rondtrokken en eindigen bij een samenleving waarin bezit en macht de rol van vrouwen veranderden.

1. De Tijd van de Reizende Jagers (±15.000 - 10.000 v.Chr.)

De Rendierjagers van de Ahrensburgcultuur (±12.000 - 10.000 v.Chr.)
📍 Noordwest-Europa (Nederland, Duitsland, Denemarken)

Lang geleden, toen er nog geen dorpen of steden waren, leefden mensen als reizigers in de natuur. Ze trokken rond, volgden de dieren en leefden van wat de aarde hen gaf.

🔹 Waarom trokken ze rond?
Dieren bleven niet op één plek, dus mensen moesten hen volgen. Ze bouwden eenvoudige hutten of zochten beschutting in grotten.

🔹 Wat deden de vrouwen?
Zij zorgden voor het kamp en de inwoners. Ze verzamelden o.a. insecten, noten, bessen en kruiden voor voeding, geneeskracht. Ze jaagden op kleinvee rond de nederzettingen. 

🔹 Hoe leefden ze samen?
Alles werd gedeeld en doorgegeven, ouderen waren "wijzen" die een schat aan informatie konden doorgeven zoals ook een moeder aan een dochter of  vader aan zoon. 
Er waren geen rijken of armen. De sterkste jagers en slimste verzamelaars hielpen de groep te overleven. Jongens leerden jagen van hun vaders, meisjes leerden het kamp draaiende te houden van hun moeders. Iedereen was even belangrijk.

2. De Eerste Dorpen Ontstaan (±12.000 - 9.000 v.Chr.)

Swifterbantcultuur (±5.300 - 3.400 v.Chr.)
📍 Nederland (rond de IJssel, Flevoland, Noord-Nederland)

Op een dag ontdekten mensen iets bijzonders: als je een zaadje in de grond liet vallen, groeide er een plant uit. Ook merkten ze dat ze dieren konden houden en niet langer hoefden te jagen. Dit betekende het begin van een nieuw leven op één plek, met huizen en dorpen.

🔹 Waarom bleven mensen op één plek?
Ze leerden hun eigen voedsel verbouwen, waardoor ze niet meer voortdurend hoefden rond te trekken.

🔹 Wat deden de vrouwen?
Ze verbouwden gewassen, verzorgden de ouderen, kinderen, dieren en hielden de kennis van de natuur levend. Ze jaagden op kleinvee en wisten welke kruiden geneeskrachtig waren en hoe ze vuur moesten maken om voedsel te bereiden. Soms dreven ze (ruil)handel.

🔹 Wat veranderde er?
Mensen gingen samenwerken in grotere groepen en bouwden hutten van hout en riet. De wereld om hen heen werd steeds belangrijker.

3. De Tijd van de Eerste Boeren en het Begin van Landbezit (±10.000 - 5.000 v.Chr.)

De Hunebedbouwers (Trechterbekercultuur, ±3.400 - 2.900 v.Chr.)
📍 Nederland (Drenthe, Noord-Duitsland, Denemarken)

Stel je voor dat je over het land loopt en plotseling enorme stenen ziet, opgestapeld als een poort. Dit zijn hunebedden, grafmonumenten van de eerste boeren in Nederland. Deze mensen hadden vaste huizen en boerderijen, en de grond waarop ze woonden werd steeds belangrijker.

🔹 Wat veranderde er?
Mensen begonnen te denken: "Dit stukje land is van mij!" Vroeger werd alles gedeeld, maar nu kregen families hun eigen grond, die ze doorgaven aan hun kinderen.

🔹 Wat deden de vrouwen?
Ze werkten op het land, zorgden voor het vee en hielden de dorpen draaiende. Ze waren genezers, vroedvrouwen en hoeders van oude kennis.

🔹 Hoe ontstond ongelijkheid?
Sommige families bezaten meer land dan anderen en werden machtiger. Ze bouwden grotere huizen en bepaalden de regels. Zo ontstond een kloof tussen rijk en arm, iets wat vroeger niet bestond.

Conclusie: Van Vrije Vrouwen naar Onderdrukking

Ooit leefden mannen en vrouwen gelijkwaardig samen. Ze hadden verschillende taken, maar iedereen was belangrijk. Vrouwen droegen kennis over het leven, de natuur en het voortbestaan van de groep. Maar toen land en bezit belangrijker werden, veranderde hun rol. De macht verschoof, en langzaam verloren vrouwen hun vrijheid. Dit leidde uiteindelijk tot tijden waarin ze als heksen werden vervolgd, simpelweg omdat ze de oude kennis nog bezaten.

Onze reis door de tijd laat zien hoe de wereld veranderde en hoe belangrijk het is om de kracht van vrouwen en hun kennis te blijven herinneren. Want wie de geschiedenis kent, begrijpt beter waar we vandaag de dag staan. 🌿

Epiloog: Een Heks in het Hier en Nu

Ik ben Mapahé, het twaalfde kind uit een gezin van dertien. Mijn broers en zussen kozen voor een meer  traditioneel leven, maar ik bewandelde een ander pad. Mijn leven lang heb ik voor mensen gezorgd, geleerd en onderwezen. Nu niet meer, ik kon de verwachtingen niet langer verenigen met de essentie van mijn vak en mijn mensbeeld.  In relaties werd ik vaak als te krachtig, te eigenzinnig, te moeilijk ervaren.  Uiteindelijk ging ik voor vrijheid.

Nu woon ik alleen, op de grens van mijn woonplaats, met mijn huisdieren en een huis vol boeken over psychologie, magie en spiritualiteit. Ik steek kaarsen aan, brand wierook en ontvang vriendinnen in huis en in de tuin rondom het kampvuur. We doen rituelen, zingen, drummen en lachen samen. We zoeken plekken op waar gelijkgestemden samenkomen, waar verhalen worden verteld en oude kennis wordt gedeeld.

Mijn moeder en grootmoeder leefden met dezelfde wijsheid. Mijn oma voorspelde het geslacht van een kind met een slingerende naald. Mijn moeder wist hoe je wonden heelt met kruiden en hoe een boon een wrat kan laten verdwijnen. Zij leerden mij te luisteren naar de natuur, naar dieren en planten. En nu, in de herfst van mijn leven, weet ik: ik ben een kind van hen. Zelfvoorzienend, krachtig, eigenzinnig en wijs.

In een andere tijd zou men mij een heks hebben genoemd. En misschien zou ik veroordeeld zijn. Maar vandaag draag ik die naam met trots. 

Heks: Hoed(st)er van Erfgoed, Kennis en Spiritualiteit.

Wordt vervolgt.