Wanneer de Tijd Even Stilstaat
Yule, het jaar wiel en de stilstand ervan.
Voor de oude volkeren van Europa was de tijd niet rechtlijnig, maar cyclisch; als een groot wiel dat door de seizoenen rolde. De Winterzonnewende (rond 21 december) was het moment waarop dit wiel, het Joelwiel, heel even tot stilstand kwam. De zon leek drie dagen lang op hetzelfde punt aan de horizon op te komen en onder te gaan.
In deze "stilstand" ontstond een breuk in de tijd. Men geloofde dat de sluier tussen de werelden in deze periode flinterdun was. Geesten van voorouders konden de levenden bezoeken, en de "Wilde Jacht" (Wodan/Odin) raasde over de velden. Het was een tijd van heilige huiver, maar ook van diepe verstilling. Het werd de tijd van de huidige Twaalf Heilige Nachten.
De Kerstening: Oude Goden in een Nieuw Jasje
Toen het christendom zich over Europa verspreidde, stuitte de kerk op een probleem: de mensen weigerden hun midwintervuren en zonnerituelen op te geven. De oplossing was even praktisch als geniaal. Men verving de geboorte van de Zon (Sol Invictus) door de geboorte van de 'Zoon'.
Rond de vierde eeuw werd 25 december officieel vastgesteld als de geboortedag van Jezus, waardoor de heidense vreugdevuren naadloos overgingen in de viering van het "Licht van de Wereld". De rituelen bleven nagenoeg hetzelfde, er waren kleine nuances, maar vooral de namen veranderden. Zo werden de twaalf heilige nachten niet gevierd van Samhain tot Yule, maar van na de kerstmis tot drie koningen. De naam veranderde mee naar "De dertien dagen na Kerst."
De Symboliek van het Overleven
Onze huidige kerstversiering is in feite een museum van oude overlevingsmagie. Elk object in je woonkamer heeft een betekenis die teruggaat naar de tijd van onze voorouders, naar de Druïden en de Germanen.
~Het Groene Buiten de Deur
In een landschap dat dood en grijs oogde, waren groenblijvende planten zoals de den, hulst en klimop een krachtig teken van leven. Men geloofde dat deze planten de winterdemonen konden weerstaan.
*De Kerstboom: Was oorspronkelijk geen hele boom in huis, maar takken die men ophing om 'vruchtbaarheidsgeesten' een schuilplaats te bieden tijdens de vrieskou.
* Hulst: De rode bessen symboliseerden het levensbloed van de aarde, terwijl de stekelige bladeren boze geesten op afstand hielden.
~Het Offer van het Joelblok
Waar voorheen het vuur heilig was en de de haard aangehouden werd om de koude en donkerte te verjagen, werd het Joelblok later het hart van het feest. Een enorme boomstam werd met bier of mede besprenkeld en ritueel de haard in geschoven. Het moest de volle twaalf nachten branden.
De as van dit blok werd als heilig beschouwd; het werd onder het bed bewaard tegen blikseminslag of over de akkers gestrooid om de komende oogst te zegenen.
Vandaag de dag zien we dit terug in het versieren en verbranden van een Yulelog of Yuleblok.
We zien zelfs dat het Yulelog of Yuleblok tegenwoordig ook wordt gepresenteerd als het populaire kerstgebak 'Bûche de Noël'. Een moderne beweging om het oorspronkelijke feest en de verbondenheid met taart te vieren.
~De Maretak: De Kus van de Vrede
De maretak (mistletoe) was de meest heilige plant van de Druïden. Omdat hij niet in de aarde wortelt maar in de lucht groeit, werd hij gezien als een geschenk uit de hemel. Het werd een symbool van vrede en verzoening: Vijanden die elkaar onder de maretak troffen, moesten hun wapens neerleggen en elkaar een broederlijke groet geven; de verre oorsprong van onze traditie om te kussen onder de mistletoe.
Rituelen van Licht en Lawaai
Midwinter was geen stille aangelegenheid. Het was een tijd van actieve bezwering. Men deed twee dingen: Men maakte lawaai en men brandde licht.
* Lawaai: De oerknal van het huidige vuurwerk stamt uit de traditie van het 'winterjagen'.
Met zwepen, hoorns en trommels trok men door de straten om de geesten van de vruchtbaarheid wakker te schudden en de duisternis te verjagen. In buurlanden zien we varianten van deze rituele gebruiken tot op de dag van vandaag terug.
* Lichtfeesten: Elke kaars die we nu aansteken, is een echo van de brandende haardvuren, en de grote zonnevuren die op heuveltoppen werden ontstoken. Het was een vorm van 'sympathische magie': door op aarde vuur te maken, hoopte men de zon de kracht te geven om weer te gaan stijgen.
In de huidige tijd zien we de lichtvuren terug in het bouwen van vuurpiramides die op oudejaarsavond ontstoken worden, of in de kerstboomverbranding na de de katholieke rituele periode van 13 dagen na kerst.
Midwinter in de Moderne Tijd: Wat kunnen we leren?
De essentie van Midwinter is overgave. Het is de tijd van verbinding, zorgen voor familie en gemeenschap, de erkenning dat duisternis en het onbekende erbij hoort.
In onze huidige maatschappij proberen we de winter vaak te negeren door alles te verlichten en door te rennen. We lijken de donkere tijd te willen compenseren, inhalen. Maar juist de oude tijd leert ons dat er een periode van beschouwing nodig is, van rust en inkeer. Dat de wereld slaapt; groei heeft rust nodig.
Midwinter nodigt ons uit om:
* De vertraging op te zoeken: Zoals de natuur zich terugtrekt, mogen wij dat ook.
* Dankbaarheid te tonen: Voor de voorraden (fysiek en mentaal) die ons door de winter helpen.
* Hoop te koesteren: De zekerheid dat het licht, hoe diep de nacht ook is, altijd terugkeert.
De volgende keer dat je een kaars aansteekt of een groene tak in huis haalt, bedenk dan dat je een eeuwenoud spoor volgt. Je bent onderdeel van een ketting die duizenden jaren teruggaat, naar een tijd waarin de mens vol ontzag wachtte op het eerste streepje zonlicht aan de horizon.
De Twaalf Heilige Nachten: Een Ritueel voor de Tussenruimte
Na het grote feest van Midwinter volgt een periode die de Ouden de 'Tussenruimte' noemden. Twaalf nachten lang staat het wiel van de tijd stil. Het is een venster naar de toekomst, waarin elke nacht symbool staat voor een maand van het komende jaar.
In een apart artikel leer je hoe je deze magische nachten kunt gebruiken voor reflectie en manifestatie door middel van een eeuwenoud ritueel.
De Oorsprong: De Rooknachten
De naam 'Rooknachten' komt van het oude gebruik om de stallen en huizen te reinigen met kruidenrook (zoals bijvoet of jeneverbes). Men wilde letterlijk de 'oude energie' van het afgelopen jaar verdrijven om schoon schip te maken voor het nieuwe licht. Deze twaalf nachten vormen de brug tussen het maanjaar (354 dagen) en het zonnejaar (365 dagen). De elf dagen en twaalf nachten die 'over' zijn, behoren aan niemand toe; ze zijn van de geesten, de dromen en de intuïtie.